Γεγονότα και πρόσωπα του 1821 στη ζωγραφική και την ποίηση
Η ελληνική Επανάσταση ενέπνευσε πολλούς ποιητές και ζωγράφους, Έλληνες και ξένους. Η πένα των ποιητών και ο χρωστήρας των ζωγράφων «ανέλαβαν» να αποτυπώσουν όσα διαδραματίστηκαν, συμπληρώνοντας την ιστορική αφήγηση με τα δικά τους «ντοκουμέντα», τα γεμάτα πάθος, συναίσθημα, θαυμασμό και πόνο.
Γεγονότα και πρόσωπα που ενθουσίασαν ή συγκίνησαν, ευαισθητοποιώντας τους λαούς της Ευρώπης για τον τιτάνιο Αγώνα των σκλαβωμένων Ελλήνων για την Ελευθερία.
Μοιάζει σαν «διάλογος» πένας και χρωστήρα:
Ο Κωνσταντίνος Κανάρης και η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο μετά την φοβερή σφαγή στο νησί το 1822
| Κώστα Καρυωτάκη, Κανάρης | Αλέξανδρου Πάλλη, Κωνσταντίνος Κανάρης |
| Κάποιοι δαιμόνοι
τον είχαν στείλει. Έγινε αχείλη κόσμου που επόνει. Ήρωες χρόνοι! Και πως εμίλει με το φιτίλι, με το τρομπόνι! Το πέρασμά του, μήνυμα κρύο μαύρου θανάτου. Κι είχε το θείο χέρι που φλόγα κράταε κι ευλόγα. |
Όλη η βουλή των προεστών στο μώλο συναγμένη
είπε πως όξω στη στεριά τους Τούρκους θα προσμένει. Τότε έβγαλα το φέσι και να μιλήσω θάρρεψα προβάλλοντας στη μέση: «Τίποτα, αρχόντοι, δε φελά, μονάχα το καράβι!» Σα μ’ άκουσε ένα απ’ τα τρανά καλπάκια μας, ανάβει και το φαρμάκι χύνει: «Ποιός είναι αυτός, και πώς τον λέν, που συμβουλές μας δίνει;» Να τα Ψαρά πως χάθηκαν. Κι εγώ φωτιά στο χέρι πήρα, και πέρα τράβηξα κατά της Χιός τα μέρη, κι είπα από κει -δε βάσταξα- με χείλια πικραμένα: «Να πώς με λεν έμενα». |
Νικηφόρου Λύτρα, Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας
Ευγένιου Ντελακρουά, Η σφαγή της Χίου
Γκραβούρα από τη σφαγή της Χίου (Έργο Κουνελλάκη)
Η καταστροφή της Ηρωικής Νήσου των Ψαρών το 1824
Διονυσίου Σολωμού, Η καταστροφή των Ψαρών
Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη
περπατώντας η Δόξα μονάχη
μελετά τα λαμπρά παλικάρια
και στην κόμη στεφάνι φορεί
γεναμένο από λίγα χορτάρια
που είχαν μείνει στην έρημη γη.
Νικολάου Γύζη, Η Δόξα των Ψαρών
Νικολάου Γύζη, Μετά την καταστροφή των Ψαρών
Ιερά Πόλις του Μεσολογγίου: Η ηρωική Έξοδος του 1826
| Διονυσίου Σολωμού, Ελεύθεροι πολιορκημένοι | Κωστή Παλαμά, Η δόξα στο Μισολόγγι
|
| Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει·
λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει. Τα μάτια η πείνα εμαύρισε· στα μάτια η μάνα μνέει· στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα καί κλαίει: «Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ’ έχω γω στο χέρι; οπού συ μού ΄γινες βαρύ κι ο Αγαρηνός το ξέρει». Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν και γελούνε κι οσ’ άνθια βγαίνουν και καρποί τόσ’ άρματα σε κλειούνε. […] Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη, η μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι Με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κρένει: όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει.
|
Γη μοιρόγραφτη, πάνε εκατό χρόνια.
Πώς τη δαρμένη κράτησε Ελλάδα, στο λυγισμένο το κορμί σου απάνου. Γη στοιχειωμένη, {…} Ψάλε πάλι: «Καημένο Μισολόγγι, δαρμός, καλημός και μπορλόι σε λένε. Πως κλαίτε, μάνες για παιδιά, για μάνες, παιδιά πως κλαίτε! -Δεν κλαίμε εμείς το σκοτωμό, εμείς κλαίμε το σκλαβωμό. Α! το βράδυ του Λαζάρου… Πατρίδα ποιος θ’ δράξει απ’ τα νύχια κι εσέ του Χάρου; {…} Ανοίχτε κι οι εκλησιές, δακρύστε, εικόνες, κατάσταυρα όλες μας χτυπάν οι μπόρες… Του κόσμου τ΄ αποπαίδια εμείς; Περνάνε κι οι μέρες κι οι ώρες… Μα δεν περνάμ’ εμείς γυρτοί ραγιάδες! Εμπρός! Ορθοί! Με το σπαθί στο χέρι! Μπροστά οι νέοι, κατάματα οι γυναίκες, ελάτε οι γέροι, κι οι λαβωμένοι κι οι άρρωστοι κι όσοι ήρωες και ζωή και τάφο γη δε θέλετ’ άλλη, το δαυλί σας αγιάζει του Δεσπότη και του Καψάλη».
|
Θεόδωρου Βρυζάκη, Η έξοδος του Μεσολογγίου
Ευγένιου Ντελακρουά, Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου
Η δόξα της Ελλάδος, η Νίκη της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας
|
Κωστή Παλαμά, Η Νίκη
|
Ανδρέα Κάλβου, Εις τον Ιερόν Λόχον |
| Εδώ στο Ελληνικό το χώμα,
το στοιχειωμένο και ιερό, που το ίδιο χώμα μένει ακόμα απ’ τον αρχαίο τον καιρό, στο χώμα τούτο πάντα ανθούνε κι έχουν αθάνατη ζωή και μας θαμπώνουν, μας μεθούνε νεράιδες, ήρωες, θεοί. Εδώ στο Ελληνικό το χώμα, το στοιχειωμένο κι ιερό, που το ίδιο χώμα μένει ακόμα απ’ τον αρχαίο τον καιρό, Είδα τη Νίκη τη μεγάλη, τη Νίκη τη παντοτινή, την είδα εμπρός μου να προβάλλει με φορεσιά ολοφωτεινή. |
Ας μη βρέξει ποτέ
το σύννεφον, και ο άνεμος σκληρός ας μη σκορπίσει το χώμα το μακάριον που σας σκεπάζει.
Ας το δροσίση πάντοτε με τ’ αργυρά της δάκρυα η ροδόπεπλος κόρη και αυτού ας ξεφυτρώνουν αιώνια τ’ άνθη.
Ω γνήσια της Ελλάδος τέκνα ψυχαί που επέσατε εις τον αγώνα ανδρείως, τάγμα εκλεκτών Ηρώων, καύχημα νέον
σας άρπαξεν η τύχη την νικητήριον δάφνην, και από μυρτιά σας έπλεξε και πένθιμον κυπάρισσον στέφανον άλλον.
Αλλα αν τις απεθάνη δια την πατρίδα, η μύρτος είναι φύλλον ατίμητον και καλά τα κλαδιά της κυπαρίσσου. […] |
Θεόδωρου Βρυζάκη, Η Ελλάς Ευγνωμονούσα
