Υποδεχόμαστε τον Απρίλιο, έναν μήνα που φέρνει πιο κοντά τις ηλιόλουστες και φωτεινές μέρες, μας οδηγεί στην καρδιά της Άνοιξης και στις πρώτες δειλές σκέψεις για το καλοκαίρι. Ο τέταρτος μήνας του έτους πήρε το όνομά του από το λατινικό ρήμα aperire, που σημαίνει «ανοίγω», γιατί τον μήνα αυτό ανοίγουν, ανθίζουν τα λουλούδια και το τοπίο μοιάζει σαν ένας υπέροχος πολύχρωμος πίνακας ζωγραφικής, ευφραίνοντας τις καρδιές και τις ματιές και σκορπώντας το μεθυστικό άρωμα των λουλουδιών στην ατμόσφαιρα….
Ο Απρίλης με τον Μάη είναι οι μήνες των λουλουδιών: «Ο Απρίλης με τα λούλουδα και ο Μάης με τα ρόδα», λέει ο λαός. Στις διάφορες ντοπιολαλιές τον Απρίλιο συνοδεύουν ονόματα σχετικά με τις μεγάλες γιορτές της Χριστιανοσύνης αλλά και τις ασχολίες των γεωργών κατά τη διάρκειά του: Γρίλλης, δηλαδή γκρινιάρης, γιατί συνήθως τελείωναν τα γεωργικά αποθέματα από τις προηγούμενες συγκομιδές κι άρχιζαν οι γκρίνιες στην οικογένεια ή Ξεροκοφινάς, γιατί τελείωναν οι φτωχές συγκομιδές των γεωργών. Τιναχτοκοφινίτης, επειδή καθαρίζονταν τα κοφίνια αλλά και Αηγιωργίτης ή Αηγιωργάτης λόγω της μεγάλης χριστιανικής εορτής του Αγίου Γεωργίου στις 23 Απριλίου και Λαμπριάτης, λόγω του Ορθόδοξου Πάσχα -της Λαμπρής- που συμπίπτει πολύ συχνά με ορισμένες μέρες του Απριλίου.
Πρόκειται για μήνα που -όπως και τον Μάρτιο- συνοδεύουν πολλές παροιμίες. Η λαϊκή σοφία μιλά για την καλοκαιρία και τα όμορφα λουλούδια αλλά και για τις βροχές του Απρίλη, που θεωρούνται από τους γεωργούς πολύ ευεργετικές. Μάλιστα στη Θράκη, το βρόχινο νερό της Πρωταπριλιάς θεωρούνταν παλαιότερα τόσο θεραπευτικό, που το μάζευαν σε μπουκάλι και το έδιναν στους αρρώστους!
Οι πιο γνωστές παροιμίες για τον Απρίλιο είναι:
Του Μάρτη ξύλα φύλαγε, μην κάψεις τα παλούκια, και τ’ Απριλιού τις δεκοχτώ, μην κάψεις τα καρούλια (του αργαλειού).
Σαν ρίξει ο Μάρτης μια βροχή κι Απρίλης άλλη μία, να δεις κουκούρες στρογγυλές και πίτες σαν αλώνι.
Και τ’ Απριλιού ταις δεκοχτώ, πέρδικα ψόφησε στ’ αυγό (δηλαδή απ’ το κρύο).
Αν βρέξει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σε εκείνον τον ζευγά που ‘χει στη γη σπαρμένα.
Ως τ’ Απριλιού τις δεκαοχτώ να’ χεις τα μάτια σου ανοιχτά. Περάσανε οι δεκαοχτώ, άραξε πάνω σ’ ένα αυγό.
Του Απρίλη η βροχή, κάθε στάλα και φλουρί.
Απρίλης φέρνει την δροσιά, φέρνει και τα λουλούδια.
Ο Μάρτης έχει τ’ όνομα, κι ο Απρίλης τα λουλούδια.
Ο Απρίλης με τα λούλουδα κι ο Μάης με τα ρόδα.
Αλί στα Μαρτοκλάδευτα και τ’ Απριλοσκαμμένα.
Απρίλης, Μάης, κοντά ειν’ το θέρος.
Το πιο χαριτωμένο στοιχείο που χαρακτηρίζει τον Απρίλιο στο ξεκίνημά του είναι τα αστεία της Πρωταπριλιάς. Έθιμο, που οι ρίζες του χάνονται στα βάθη των αιώνων, προέρχεται από τη Βορειοδυτική Ευρώπη και σήμερα πλέον έχει διαδοθεί σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Τα αστεία, τα πειράγματα της παρέας, οι φάρσες, η διασκέδαση δημιουργούν μια ευχάριστη ατμόσφαιρα και προσδίδουν χαρούμενη νότα στην αρχή του μήνα. Όταν το έθιμο ήρθε στην Ελλάδα, διαφοροποιήθηκε και πήρε ιδιαίτερο χαρακτήρα. Διατήρησε μεν το στοιχείο των ψεμάτων και της κοροϊδίας, σε πολλές περιοχές όμως, γεννήθηκαν δοξασίες ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλο, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά και καλή σοδειά στην παραγωγή του!
Ο Απρίλιος δεν είναι μόνο ο μήνας των λουλουδιών, των αρωμάτων και της ωραιότερης στιγμής της φύσης αλλά και της ποίησης! Πηγή έμπνευσης για ποιητές και συνθέτες, υμνήθηκε και τραγουδήθηκε δεόντως!
Ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός στο ποίημα «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» υμνεί την απριλιάτικη φύση:
«Τώρα είν’ Απρίλης και χαρά, τώρα είναι καλοκαίρι[…]
Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη
η μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι.
Με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κρένει:
«Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει».
Έστησ’ ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν Aπρίλη […]»
Και ο Μίκης Θεοδωράκης στο «Απρίλη μου», που ερμήνευσε ο αξέχαστος Γρηγόρης Μπιθικώτσης:
«Απρίλη μου, Απρίλη μου ξανθέ
και Μάη μυρωδάτε,
καρδιά μου πώς αντέχεις
μέσα στην τόση αγάπη και στις τόσες ομορφιές […]»
Καλό μήνα να έχουμε!
