Αφιέρωμα στο 1821- Οι πρωταγωνιστές και τα γεγονότα
της Μαριάννας Μαρκάκη
Σαν σήμερα στις 10 Απριλίου στην Ιστορία της ελληνικής Επανάστασης διαδραματίζονται με διαφορά πέντε ετών μεταξύ τους, δύο τραγικά γεγονότα: ο απαγχονισμός του Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄ το 1821 και η Ηρωική Έξοδος των Πολιορκημένων του Μεσολογγίου το 1826.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ (1745-1821)
Ο Γρηγόριος Ε΄ τιμάται ως Άγιος από την Εκκλησία μας και ως μάρτυρας του Γένους. Καταγόταν από τη Δημητσάνα και μαθήτευσε στην Αθήνα και στην περίφημη Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης. Εκάρη μοναχός ακολουθώντας την κλίση του προς τον μοναχικό βίο. Χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Σμύρνης και διακρίθηκε για το ποιμαντικό και φιλανθρωπικό του έργο. Το 1797 εξελέγη για πρώτη φορά Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και το 1806 για δεύτερη. Αναγκάστηκε και τις δύο φορές μετά από ολιγόχρονη παραμονή στον οικουμενικό θρόνο να παραιτηθεί λόγω των πιέσεων των Οθωμανών και της ρήξης του με ορισμένους ιεράρχες. Με το ξέσπασμα της Επανάστασης αν και το γεγονός τον συγκίνησε και τον γέμισε ενθουσιασμό, διατήρησε τις επιφυλάξεις του φοβούμενος μήπως αντί να ωφεληθεί, αντιθέτως ζημιωθεί η πατρίδα ή ο Σουλτάνος βρει αφορμή να εξολοθρεύσει όλο το Γένος των Ελλήνων, όπως έλεγε. Δεν ήταν σύμφωνος και με το πνεύμα του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, γιατί πίστευε σε ένα είδος πνευματικής εξύψωσης των Ελλήνων σύμφωνο με τις δικές τους ελληνορθόδοξες παραδόσεις.
Ο απαγχονισμός του Γρηγορίου Ε΄
Η Υψηλή Πύλη όμως πάντα τον έβλεπε με καχυποψία. Όντας στη θέση του Πατριάρχη για τρίτη φορά από το 1818, με το μυστικό της Φιλικής Εταιρείας να διαδίδεται και την Επανάσταση να ξεσπά πρώτα στη Μολδοβλαχία και μετά στην Πελοπόννησο, ο Γρηγόριος γίνεται το εξιλαστήριο θύμα του Σουλτάνου, που με τον τρόπο αυτό ελπίζει να κάμψει το ηθικό των επαναστατημένων Ελλήνων. Συλλαμβάνεται, βασανίζεται, διαπομπεύεται από πλήθη Τούρκων στους δρόμους της Πόλης για να καταλήξει στην αγχόνη που είχε στηθεί μπροστά στην Πύλη του Πατριαρχείου… Ο Σουλτάνος διέταξε να αφήσουν το άψυχο σώμα τρεις μέρες να αιωρείται το κενό. Μετά πετάχθηκε στο Βόσπορο δεμένο με βαριά πέτρα για να βουλιάξει. Όμως το σκοινί κόπηκε και το σώμα επέπλεε, ώσπου ανασύρθηκε από τη θάλασσα από τον Κεφαλλονίτη καπετάνιο του ρωσικού πλοίου «Άγιος Νικόλαος» Μαρίνο Σκλάβο, ο οποίος το μετέφερε στην Οδησσό, όπου εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα και τάφηκε με μεγάλες τιμές στις 16 Ιουνίου του 1821. Πενήντα χρόνια μετά, στις 25 Απριλίου του 1871, το λείψανο του Γρηγορίου Ε’ μεταφέρθηκε στην Αθήνα και έκτοτε βρίσκεται στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό της Αθήνας. Στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως η Πύλη μπροστά στην οποία απαγχονίστηκε ο Γρηγόριος Ε΄, παραμένει ως σήμερα κλειστή….
Η Ηρωική Έξοδος του Μεσολογγίου (10 Απριλίου 1826)
Θεόδωρου Βρυζάκη, Η Έξοδος του Μεσολογγίου
Μετά από δύο αποτυχημένες προσπάθειες των Τούρκων να καταλάβουν την σημαντική πόλη του Μεσολογγίου, το 1825 ανέλαβε την επιχείρηση ο Κιουταχής. Στην αρχική φάση οι Έλληνες διέσπασαν πολλές φορές τον κλοιό των Τούρκων. Ο Ανδρέας Μιαούλης από τη θάλασσα, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης και ο Κίτσος Τζαβέλας από τη στεριά ενίσχυσαν τους Μεσολογγίτες με άνδρες, πολεμοφόδια και τρόφιμα. Όταν όμως το 1826 σε βοήθεια του Κιουταχή ήρθε ο Ιμπραήμ μετά την σχεδόν ολοκληρωτική καταστολή της Επανάστασης στην Πελοπόννησο, άρχισε η σκληρή φάση της πολιορκίας. Χωρίς σημαντική βοήθεια από τους υπόλοιπους Έλληνες λόγω του εμφυλίου πολέμου και έχοντας να αντιμετωπίσουν υπέρτερες εχθρικές δυνάμεις, οι 12.000 ψυχές του Μεσολογγίου αντιστάθηκαν καρτερικά. Όμως η κατάσταση πλέον μέσα στην πόλη είχε φθάσει σε οριακό σημείο. Τρόφιμα δεν υπήρχαν και οι πολιορκημένοι (γυναίκες, παιδιά, τραυματίες, γέροντες και μαχητές) σιτίζονταν με φύκια, δέρματα, ποντίκια και γάτες! Σε συμβούλιο οπλαρχηγών και προκρίτων αποφασίστηκε η έξοδος και ορίστηκε να γίνει τη νύχτα του Σαββάτου του Λαζάρου προς Κυριακή των Βαΐων (9 προς 10 Απριλίου 1826). Τα μεσάνυχτα, σύμφωνα με το σχέδιο, χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες με την ελπίδα να διασπάσουν τις εχθρικές γραμμές και να αιφνιδιάσουν τους πολιορκητές. Στην πόλη παρέμειναν μόνο τραυματίες και γέροι. Όμως το σχέδιο της εξόδου δεν πέτυχε όπως είχε αρχικά σχεδιαστεί ή προδόθηκε και οι πολιορκητές κατέσφαξαν τους Μεσολογγίτες. Το πρωί της 10ης Απριλίου, ανήμερα των Βαΐων, η οθωμανική ημισέληνος κυμάτιζε στα χαλάσματα του Μεσολογγίου….
Η Επανάσταση μετά την πτώση του Μεσολογγίου είχε σχεδόν κατασταλεί. Η φλόγα της θυσίας όμως μετέτρεψε την ήττα σε νίκη. Ένα κύμα φιλελληνισμού στην Ευρώπη αναδύθηκε επηρεάζοντας τη διπλωματία των Μεγάλων Δυνάμεων για τα εθνικά δίκαια των Ελλήνων.
Πολλά έργα, ζωγραφικής και λογοτεχνικής δημιουργίας, απαθανάτισαν τη θυσία των Μεσολογγιτών. Ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός έγραψε το αριστουργηματικό ποίημα «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» τιμώντας τους ήρωες:
Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει
Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει.
Τα μάτια η πείνα εμαύρισε’ στα μάτια η μάνα μνέει’
Στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει:
«Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ’ έχω γω στο χέρι;
Το Μεσολόγγι απελευθερώθηκε στις 11 Μαΐου 1829. Το 1937 αναγνωρίστηκε ως «Ιερά Πόλις» και η Κυριακή των Βαΐων ορίστηκε ως επέτειος της Εξόδου και κάθε χρόνο τιμώνται οι πεσόντες.
Ο Κήπος των Ηρώων στη βόρεια πλευρά του Μεσολογγίου αποτελεί έναν υπαίθριο τόπο μνήμης του μαρτυρίου και σημείο αναφοράς για τους Μεσολογγίτες και όλους τους Έλληνες. Αποτελεί μια έκταση σχεδόν δεκατεσσάρων στρεμμάτων στην οποία κατά την διάρκεια της μάχης για ανεξαρτησία αγωνίστηκαν και μετέπειτα θάφτηκαν οι μαχητές της φρουράς της Ιερής Πόλης του Μεσολογγίου. Σήμερα στο Κήπο βρίσκονται 69 μνημεία Ελλήνων και Φιλελλήνων καθώς και πάρα πολλοί σταυροί πεσόντων Μεσολογγιτών. Τα μνημεία του Κήπου αποτελούν ιστορικά και καλλιτεχνικά έργα μεγάλης σημασίας.
……
Ο Κήπος των Ηρώων
